Osnovni principi rada
Funkcionisanje električnog motora zasniva se na nekoliko ključnih fizičkih pojava:
-
Stvaranje magnetnog polja – prolaskom električne struje kroz žice, oko njih nastaje magnetno polje.
-
Lorentzova sila – sila koja nastaje kada električna struja prolazi kroz žice smještene u magnetskom polju, što uzrokuje njihovo pomicanje, odnosno rotaciju motora.
-
Indukcija – promjena magnetnog polja pokreće motor zahvaljujući induciranoj električnoj struji.
-
Kontrolni sistem – upravljanje motorom vrši se pomoću regulatora koji kontroliše količinu struje, čime se precizno podešava snaga motora.
Električni motori su energetski efikasni i omogućavaju jednostavno kretanje koristeći energiju iz baterije.
AC motori (motori na izmjeničnu struju)
AC motori koriste izmjeničnu struju za svoj rad i dijele se na dva osnovna tipa:
-
Sinhroni motori – rotor se pokreće magnetskim poljem i rotira istom brzinom kao i magnetsko polje statora. Brzina rotacije određena je frekvencijom napajanja.
-
Asinhroni motori – rotor ne rotira potpuno usklađeno s magnetskim poljem. Razlika u brzini (tzv. klizanje) uzrokuje pojavu struje u rotoru, koja stvara vlastito magnetno polje i pokreće rotor.
AC motori su pouzdani, jednostavni za upravljanje i široko se koriste u industriji, kućanskim aparatima i električnim vozilima.
DC motori (motori na istosmjernu struju)
DC motori koriste istosmjernu struju za pokretanje rotora. Poznati su po jednostavnom upravljanju, visokom početnom obrtnom momentu i preciznoj kontroli. Postoje dvije osnovne vrste DC motora:
-
Brusni (četkasti) DC motori – koriste četkice koje dolaze u kontakt s komutatorom (uređajem koji mijenja smjer struje u namotajima rotora). Zbog trenja i habanja, ovi motori zahtijevaju redovno održavanje.
-
Bezkontaktni (bezčetkasti) DC motori – nemaju četkice ni komutatore, već koriste magnetska polja za pokretanje rotora. Efikasniji su i zahtijevaju minimalno održavanje.
DC motori se primjenjuju u malim kućanskim uređajima, električnim vozilima, kao i u preciznim robotskim i industrijskim sistemima.
Primjena i važnost električnih motora
Bez obzira na tip struje koji koriste, električni motori su ključni za moderni transport, proizvodne procese i svakodnevne uređaje. Njihova pouzdanost, efikasnost i prilagodljivost čine ih nezamjenjivim dijelom savremenih tehničkih rješenja.